عبدالله تبریزی در سال ۱۳۲۰ چندین کارگاه قالی بافی در تبریز داشت، در کارگاه‌های قالی بافی‌اش دار قالی فضای زیادی را دربرگرفته بود، او از هنرمندان و قالی بافان به نام تبریز بود.

کسی نمی‌داند این هنرمند باتجربه و پشکسوت به چه علتی طراحی فرشی را به محمد نقاش در مشهد سپرد، زیرا هم سال‌ها در تبریز تولیدکننده به نام فرش بود و هم در این شهر طراحان بسیاری را می‌شناخت که می‌توانستند سفارش او را انجام دهند، اما آنچه که مشخص است این بوده که این فرش را که ویژگی‌های بسیاری در طراحی و بافتش دارد را به حرم مطهر رضوی اهدا کرد.

به سال ۱۳۲۰ بازمی گردیم، زمانی که محمد نقاش فرش محرابی که از سوی عبدالله تبریزی را سفارش گرفته بود طراحی می‌کرد، طراحی جالب و منحر به فرد این فرش، زیبایی آن را دوچندان کرده است.

اگر به جزئیات این فرش دقت کنید، با وجود اینکه طرح و نقش طرفین این قالی یکسان است، اما رنگ‌بندی آن‌ها متفاوت است، همچنین، متن محرابی این قالی، شامل درختی تنومند است که شاخ و برگ ‏‌های آن به دو گل شاه عبّاسی بزرگ ختم می‌‏شود و درختچه‌هایی کوچک فضای خالی طرفین نقش درخت را پرکرده‌اند.

طرح و نقش دو طرف این قالی مشابه یکدیگر بوده، اما رنگ‌بندی آن‌ها و کتیبه بافته شده ترنج میانی نوار بالای نقش محراب متفاوت و در هنگام بسته بودن، نقش آن کامل است، کتیبه‌های این قالی درون ۶ قاب بافته شده‌اند، متن این کتیبه که شامل «عمل استاد محمد کرمانی» بوده در قاب هر دو روی قالی یکسان است، همچنین، سه قاب کتیبه بالای نقش محراب است که یک قاب میانی بزرگ و دو قاب کوچک در طرفین آن قرار دارد، متن کتیبه قاب‌های کوچک یکسان بوده اما به صورت آیینه‌ای نسبت به یکدیگر بافته شده‌اند.

نکته جالب توجه در کتیبه این فرش این است که دو حدیث با دو موضوع متفاوت از پیامبر (ص) و امام محمد باقر (ع) بافته شده، حدیثی که از پیامبر(ص) در کتیبه این فرش به چشم می‌خورد حدیث معروف‌ایشان درباره سفینه نوح و اهمیت زیارت امام هشتم (ع) نیز مضمون حدیثی از امام محمد باقر (ع) در کتیبه این فرش است.

دو قاب کتیبه لچکی‌های بالای نقش محراب در این فرش وجود دارد که در هریک از لچکی‌های بالای نقش محراب به صورت قرینه قرار دارد و حامل کتیبه «بین الجبلین روضة من ریاض الجنّة» بوده، علاوه بر این، بر لچکی‌های بالای نقش محراب روی دیگر اثر نیز همین کتیبه بافته شده و مفهوم آن «سرزمین خراسان بین دو کوه با آمدن او باغ بهشتی شد» است.

فرش‌های پرده‌ای هم قدمت طولانی دارد هم گویی تلفیقی از هنر و مذهب است، این فرش‌ها عمدتاً از منازل به مساجد، تکایا و حتی حرم امامین (ع) انتقال یافته است، البته فرش‌هایی مانند فرش محرابی درختی ویژه استفاده در حرم مطهر رضوی تولید شده است.

فرش‌های پرده‌ای عمدتاً برای ورودی‌های حرم استفاده می‌شود و از این رو دو رویه دارای طرح‌ها و نقش‌های جذابی است که با استفاده از احادیث و کتیبه‌هایی ماندگار مزین به نام ائمه (ع) می‌شود.

این را گفتیم تا به این نکته برسیم که وقتی برای زیارت به حرم مطهر رضوی یا دیگر حرمین می‌روید بی‌تفاوت از ظرفیت هنری و فرهنگی موجود در این اماکن مذهبی نگذرید، اگر از ورودی‌های صحن‌ها به داخل رواق‌ها و بخش‌های دیگر می‌روید حتماً نگاهی هم به فرش‌های پرده‌ای که به تنهایی می‌تواند روایتگر داستانی دینی و هنری باشد بیاندازید.

مهدیه قمری